અભ્યાસક્રમની રચના,તેના સિદ્ધાંતો અને તેનું તાત્ત્વિક જ્ઞાન તથા અભ્યાસક્રમનું મૂલ્યાંકન વગેરે બાબતો કેળવણીની દિષ્ટએ મહત્ત્વના વિષયો છે.વિદ્યાર્થીઓને જે શૈક્ષણિક અનુભવો પૂરાં પાડવાના છે તેની પસંદગી નીતિ- નિર્ધારકો, કેળવણીકારો, સંચાલકો અને શિક્ષકો કરે છે.કેળવણીનો મહત્ત્વનો હેતુ વિદ્યાર્થીનું સર્વાંગીણ ઘડતર કરવાનો છે.જોકે સર્વાંગી વિકાસમાં ઉપયોગી એવા અનેક પ્રેરક પ્રકરણો અભ્યાસક્રમમાં ઉમેરતા નથી.બાળકોને મક્કમ બનાવતા અને પ્રેરણા આપતા અનેક જીવંત ઉદાહરણો હયાત હોવા છતાય કેટલાક બોરિંગ પ્રકરણો સમાવી શિક્ષણવિદો શિક્ષણને નીરસ બનાવી રહ્યા હોવાની ફરિયાદો ઉઠી છે.
કેળવણીની પ્રક્રિયામાં જ્ઞાનવૃદ્ધિ,કૌશલ્ય ખિલવણી અને યોગ્ય અભિરુચિ,વલણ અને મૂલ્યોના ઘડતરનો સમાવેશ થાય છે.આપણી શાળા-મહાશાળાઓમાં મોટેભાગે જ્ઞાનવૃદ્ધિનો સમાવેશ થાય છે.વિદ્યાર્થીઓને મન કોઈ પણ વિષય વ્યવહારને માટે ઉપયોગી લાગતો નથી, પણ તે માત્ર વર્ગખંડમાં ભણવા તથા પરીક્ષા માટે જ કામનો લાગે છે.આવા સંજોગોમાં બાળકોને નવીનતમ માળખામાં લઇ જવાની જરૂર છે.
પાઠયપુસ્તક મંડળ દ્વારા સમયાન્તરે ફેરફારો થાય છે.જેમાં શીર્ષક””દૃઢ ઇચ્છાશક્તિ”જેવા પ્રકરણો,પ્રેરક વાર્તાઓ ઉમેરાય તે જરૂરી છે.આવી પ્રેરક વાસ્તવિક કથા જોઈએ.
Glenn Cunningham: A Champion Forged in Fire
ગ્લેન કનિંઘમ અને ફ્લોઇડ સગા ભાઈ હતા. વાત ૧૯૧૭ની છે. ત્યારે ગ્લેન ૭ અને ફ્લોઇડ ૧૩ વર્ષના હતા. બંને અમેરિકાના એટલાન્ટા, કેન્સસના રોલર સન ફ્લાવર કંટ્રી સ્કૂલમાં રહેતા હતા. શિયાળામાં તેમનું કામ છાત્રોના આવતાં પહેલાં કોલસા સળગાવીને રૂમ ગરમ કરવાનું હતું. કોલસાને તેઓ લાકડીથી અને લાકડીને કેરોસીનથી બાળતા હતા. એક દિવસે ભૂલથી કેરોસીનના ડબ્બામાં પેટ્રોલ ભરી દેવામાં આવ્યું. તેનાથી અજાણ ફ્લોઇડે સવારે પેટ્રોલમાં બોળેલી લાકડી બાળવા માટે માચિસ જલાવી તો આગમાં બંને ભાઈઓ ઝપટમાં આવી ગયા.
હોસ્પિટલમાં સારવાર દરમ્યાન મોટાભાઈ ફ્લોઇડે દમ તોડી દીધો. ગ્લેન કોઇક રીતે બચી તો ગયો, પરંતુ ડોક્ટરોએ કહ્યું કે તેનો પગ કાપવો પડશે. આગમાં તેની માંસપેશિઓ અને હાડકાં ખરાબ રીતે બળી ગયા હતા. તેમ છતાં મા પુત્રનો પગ કપાવવા રાજી ન થઈ. ડોક્ટરોએ હાર માની હતી, પરંતુ માએ નહીં. ઘરે લાવીને તે જાતે જ ગ્લેનની પાટાપિંડી કરવા લાગી. થોડા દિવસ બાદ તેના લાકડી જેવા થઈ ગયેલા પગની માલિશ શરૂ કરી. આ કામ બે વર્ષ સુધી તેની મા કરતી રહી.
બે વર્ષ બાદ ગ્લેનને લાગ્યું કે તે ચાલી શકે છે. તે સહારો લઈને પેટે ઘસડાતાં ચાલવા લાગ્યો. દૃઢ નિશ્ચય અને પાકા ઇરાદાને કારણે એક દિવસે તે પેટે ઘસડાતો સ્કૂલે પહોંચી ગયો.
સ્કૂલ આવતાં-જતાં તેની આ ચાલ દોડમાં બદલાઈ ગઈ. દોડ ઝડપી થઈ તો તે સ્કૂલનો શ્રેષ્ઠ દોડવીર બન્યો. બાળક અહીં જ ન રોકાયો, આગળ જઈને તે શહેરનો શ્રેષ્ઠ દોડવીર અને ઓલિમ્પિકનો કાંસ્ય પદક વિજેતા બન્યો. શારીરિક શિક્ષણમાં પીએચડી કર્યું અને શિક્ષક બનીને આજીવન બાળકોનું ઉત્સાહવર્ધન કર્યું. સ્કૂલ ખોલીને નિરાશ બાળકોનો રોલ મોડેલ બન્યો.
અંતિમ ક્ષણો સુધી ખુશીઓ આપનાર ગ્લેન કનિંઘમને દૃઢ ઇચ્છાશક્તિને કારણે જ કેન્સસનો લોહપુરુષ કહેવામાં આવ્યો.આવા પ્રેરક પ્રકરણો ઉમેરાય તો બાળકોમાં શિક્ષણ પરત્વે રસ જાગે,હિમતવાન બને.